درگذشته‌هاي دور مردم به اندازه كافي فرصت داشتند تا زندگي خود را براساس عادتهايشان بنا كرده و با خاطري آسوده آينده آن را پيش بيني كنند. ولي با پيشرفت علم و فناوري درسده‌هاي اخير، ثبات يك پديده نادرشده و موجهاي تغيير يكي پس ازديگري فرا مي‌رسند. اين تغييرات انواع واقسام پديده‌هاي اجتماعي و اقتصادي بديع را به همراه دارند و ازآنجا كه حامل عنصر تازگي هستند، ازيك سو ما را وادار به “فهميدن” مي‌كنند وازسوي ديگر شالوده عادتهاي ما را درهم مي‌كوبند. لذا تغييرات در دنياي رقابتي امروز، انسان را به ايجاد آمادگي براي پاسخ به اين تغييرات وامي‌دارد. چراكه اصول مديريت در محيط پويا، بي ثبــــات و غيرقابل پيش بيني ایجاب میکند برنامه‌ريزي با نگاه به آينده و تغييرات آن صورت پذیرد. لذا  افراد، سازمان ها ومديران، بويژه مديران كشور بايستي براي مديريت در محيط بي ثبات و پوياي آينده، علم آينده‌شناسي و بهره‌برداري از آن را بياموزند. زيرا انسان  موفق قرن بيست ويكم منتظر نمي‌مانند تا فرصت به سراغ آنان برود بلكه ضمن توانايي شناسايي و بهره برداري از فرصتها، توانايي تبديل تهديد به فرصت را نيز دارند. اميرالمومنين علي (ع) نيز در اين زمينه مي‌فرمايند : به پيامدها بينديش تا در بحران‌ها گرفتار نشوي . گرچه شتاب تغيير يك نيروي مشخص و عيني است كه تا اعماق زندگي شخصي ما نفوذ كرده و ما را وادار مي‌كند كه نقشهاي تازه‌اي را بعهده بگيريم، ولي درعين حال اين فرصت نيز وجود دارد كه با استفاده از ” دانش آينده پژوهي“ ، آگاهانه تغيير را پيش‌بيني كرده وبه فكرچاره جويي بيفتيم.

 کسب کار و آینده

بصورت معمول فناوري به خودي خود، « قاتل» مشاغل سنتی است. چرا که منظور اصلي از به‌کارگيري ابزارها، ماشين‌ها و سامانه‌ها اين است که کارها ساده‌تر، سريعتر و بهتر از آنچه که انسان بدون ‌ابزار مي‌تواند، انجام شوند. بتدريج که به ژرفاي عصر اطلاعات و دانايي نزديك مي‌شويم و مشاغل سنتي از بين مي‌روند، ما براي اين‌كه بتوانيم جاي مناسبي در بازار كار بيابيم و در « اقتصادهاي انساني» بهره‌ور باشيم، بايد به سوي مهارتهايي برويم که قابل ماشيني‌شدن نباشند. در بسياري از موارد، افراد به دنبال شغلهاي موجود نخواهند رفت، بلکه آنها را با تعريف مسئله‌هايي که با مهارتهاي انساني‌شان قابل حل باشد، ابداع خواهند کرد؛ مهارت‌هايي مانند اکتشاف، خلاقيت و تاثيرگذاري و بنا بر این سه حوزه‌كليدي براي طراحي‌شغلهاي آينده (HYPER JOBS) عبارتند از: انرژي، دست‌كاري مواد و احياي انسان...( ريچارد دبليو سامسون 1390  )

ویژگی کسب کار و آینده:

شغلهاي نوظهور، بر مهارتهايي متکي خواهند بود که وراي فناوريهاي ديجيتال امروز و شايد فردا هستند.

ابرشغلها بر پايه‌ي پنج «مهارت زنده» کليدي و سه مهارت کمکي شكل مي‌گيرند. مهارتهاي زنده عبارتند از:

1-  اکتشاف: به معناي پيداکردن «چرايي»هاي علم، زندگي و کسب‌وکار.

2- خلاقيت: يعني شکل‌دادن به چيزي نو در ذهن.

3-  پياده‌سازي: يعني چيدن ميوه‌هاي خلاقيت‌ در دنياي واقعي؛ يعني توانايي اجراي يك طرح يا نقشه.

4-  تاثيرگذاري: به معناي تعامل با ديگران در جهت الهام‌بخشي، جهت‌دهي، و توانمندسازي آنان؛ آنچه كه در حد عالي آن از يك رهبر انتظار مي‌رود.

5-  فعاليت‌هاي بدني: يعني تعامل هشيارانه با ابزارها يا بدن.

مهارتهاي کمکي که پشتيبان مهارتهاي کليدي به‌شمار مي‌آيند، عبارتند از:

1-  مهارتهاي ذهني پايه: مثل ادراک، طبقه‌بندي وابراز احساسات.

2-  تفکر نمادين و تفسير: شامل زبان، رياضيات و بكارگيري نشانه‌هاي علمي.

3-  مسئوليت‌پذيري: شامل هشياري جهاني، اخلاق و شعور مذهبي.

موفقيت شغلي در هزاره‌ جديد به اين بستگي خواهد داشت که افراد، زمينه‌هاي يادگيري خود را از جاهايي که فناوري الکترونيک و ديجيتال بهتر از پس آنها بر مي‌آيند، به زمينه‌هايي انتقال دهند که انسان خودآگاه در آنها قوي‌تر است.

 شغلها چه خواهند بود؟ شما چه دانشجو باشيد، چه کارمند و يا صاحب کسب‌وکار، کافي است اندکي آينده‌انديش باشيد تا با انبوهي از پرسشهاي حياتي در مورد شغل روبه‌رو شويد:

•          جهان در پنج، ده يا بيست سال آينده به چه مشاغلي نياز خواهد داشت؟

•          در ميانه قرن، از من يا فرزندانم انتظار چه مهارتهايي خواهد رفت؟

•          به طور مشخص، چه شغلهايي پرطرفدار خواهند بود؟

•          به بيان ديگر، مشاغل ما در ميانه قرن چه خواهند بود؟

گرچه دهها ميليون شغل‌ جديد و بهتر از مشاغل سنتي پديدار خواهند شد، اما خالق آنها شرکتها نخواهند بود، خود افراد آنها را ايجاد خواهند کرد. اينها شغلهايي نخواهند بود که کسي به شما پيشنهاد کند، بلکه خودتان بايد آن‌ها را «اختراع» کنيد ـ شغلهايي که در آنها شما مسئله‌اي حياتي را حل مي‌کنيد و يا کارهايي که تنها شما شايستگي انجام آن را داريد و ديگران در قبال آن به شما مزد خواهند داد.

به‌طور مشخص، در بعضي از حوزه‌ها فرياد استمداد براي ارايه‌ راه حل با صداي بلند شنيده خواهد شد. اين حوزه‌ها درست همان جاهايي هستند که بيشترين شغلهاي پرطرفدار را خواهند داشت.

. يک زمينه مهم، که مي‌توانيم در آن به دنبال شغلهاي طلايي و ثروت‌آفرين بگرديم، کمک به ترويج اقتصاد بدون نفت و شرکت در تلاشهاي گسترده‌ بين‌المللي براي ايجاد اقتصاد جهاني بدون نفت و حرکت به سوي «انرژي صوتي» است.

نکاتی برای یافتن کسب و کار

• ممکن است در آينده چتر حمايتي سازمان يا شرکتي که در آن کار مي‌کنيد، چندان قابل اطمينان نبوده بنابراين، مجبور خواهد بود شغلتان را رها کرده و به خوداشتغالي روي آورید.
• به فکر توسعه کار فعلی بوده و تصور کنیم کار ما را یک ربات هم انجام می دهد .
• وقتي با ركود كسب و كار روبرو شدید، دوباره از پايه شروع کرده و خلاقيت را بایدبه کار انداخت
• شغل جديد ممکن است، به هیچ وجه شغلي از پيش شناخته شده و مصوب نبوده باشد
• در خط مقدم ذهن و رفتارمان، مسئوليت‌پذيرانه عمل کنیم .

شغلهاي آينده ممکن است کاملاً نو يا نسخه بهبود يافته شغلهاي کنوني باشند و به احتمال زياد از نظر کيفي با شغلهاي امروزي کاملاً متفاوتند .آينده پژوهي دانشي بين رشته اي براي درک بهتر تغيير و آينده به شمار مي رود . افق برنامه ريزي چه در سطح بنگاهها و چه در سطح دولتها معمولا کوتاه مدت و حداکثر پنج ساله است. اما در زمانه اي که سرعت تغييرات بسيار زياد است، ملاحظه آينده هاي دورتر مهم و ضروري به نظر مي رسد. آينده امري است که مي توانيم آنرا با اقدامات هدفمند خود طراحي کرده و به آن شکل ببخشيم. آينده‌پژوهي دانش و معرفتي است كه فرد ، سازمان و... را نسبت به رويدادها، فرصتها و مخاطرات احتمالي آينده آگاه نموده؛ ابهامات، ترديدها، و دغدغه‌هاي فرساينده آن را كاسته؛ و توانايي انتخابهاي هوشمندانه سازمان را افزايش مي‌دهد. در يك كلام، آينده‌پژوهي ابزاري براي" مهندسي هوشمندانه آينده" است.

لذا بهتر است افراد و یا سازمانهاي چابكي ، در كنار مديريت ريسك به مقوله آينده‌پژوهي نيز توجه بيشتري داشته باشند تا با استفاده از مسيرهايي كه اين علم در اختيارشان مي‌گذارد، راهبردهاي معطوف به آينده‌سازي را شناسايي نموده و با سهولت بيشتري به آينده‌هاي مطلوب خود برسند.

دکتر حسين خزايي

منابع :

W,SAMSON, RICHARD, FUTURE CAREERS: THE HIGH – POTENTIAL JOBS OF TOMORROW.