تعريف:
ضمانت‌نامه بانكي تعهد غيرقابل برگشت يك بانك به پرداخت وجه مورد ضمانت، در صورت عدم ايفاي قرارداد توسط يك شخص ثالث، است. اين شخص ثالث فروشنده يا متعهد انجام قرارداد مي‌باشد. تحت شرايط ضمانت نامه بانك بايد وجه ضمانت نامه را با اولين درخواست، مشروط به اين كه شرايط مندرج در ضمانت نامه محقق شده باشد، پرداخت نمايد. معمولاً قوانين كشوري كه ضمانت نامه در خاك آن صادر گرديده است، طبق رويه معمول، ناظر بر اجراي شروط آن ضمانت نامه است. ضمانت‌نامه‌هاي بانكي بر دو نوع است كه به شرح زير مي‌باشد:
الف) ضمانت نامه‌هاي بانكي كه توسط خريدار فراهم مي‌شود:
اين گونه ضمانت نامه‌ها توسط بانك با تقاضاي خريدار به نفع فروشنده تنظيم مي‌شود كه بر اساس آن بانك در صورت عدم گشايش اعتبار اسنادي از سوي خريدار يا عدم پرداخت قيمت كالا، در شرايط و زماني كه در قرارداد اصلي مقرر شده است، در قبال فروشنده مسئول خواهدبود.
ب ) ضمانت نامه‌هاي بانكي كه توسط فروشنده فراهم مي‌شود:
1. ضمانت‌نامه شركت در مناقصه (tender guarantee orbid or tenderbid) :
اين ضمانت‌نامه‌ها را بانك‌ها يا حتي شركت‌هاي بيمه ممكن است در حمايت از شخصي كه قصد دارد در خارج از كشور خود در قراردادي، كه معمولاً جنبه عمومي دارد، وارد شود صادركنند. شرايط انجام يك مناقصه معمولاً اين گونه است كه شركت‌كننده در مناقصه توافق مي‌كند كه چنان چه كار به وي واگذار شود آن را به انجام برساند. با وجود اين، چون ممكن است شركت‌كننده در مناقصه پس از برنده شدن از تعهد خود سرباز زند يا اين كه مشتري خارج از كشور در قبال عدم انجام تعهد احتمالي وي مطالبه تضمين كند، اين شركت مكلف به فراهم آوردن ضمانت نامه بانكي حُسن انجام كار مي‌شود.
اين گونه ضمانت نامه بانكي تضميني است كه بانك به خريدار (شركت مناقصه‌گذار) عليه خطري كه ممكن است از سوي فروشنده (شركت‌كننده و برنده‌ي مناقصه) به علت قصور از ادامه كار يا عدم انجام تعهد متوجه وي شود مي‌دهد. اين ضمانت‌نامه معمولاً 2 تا 5 درصد ارزش قرارداد است. بانك با مهيا كردن چنين ضمانتي موجب مي‌شود كه شركت‌كننده در مناقصه موقعيت خوبي نزد شركت مناقصه‌گذار پيدا كند. البته بانك‌ها در قبال صدور ضمانت نامه از مشتري خود (شركت‌كننده در مناقصه) تضمين خسارت متقابل اخذ مي‌كنند تا چنان چه طرف مناقصه‌گذار مبلغ ضمانت نامه را مطالبه كرد بتواند به تضمين وثايق مأخوذه از فروشنده متوسل شود.
2. ضمانت نامه حسن انجام كار (performance bond) :
همان گونه كه اين ضمانت نامه ممكن است توسط بانك از جانب خريدار صادر شود، فروشنده نيز ممكن است مكلف به فراهم كردن چنين ضمانت نامه‌اي در زماني كه ضمانت‌نامه براي مناقصه صادر نمي‌شود، گردد.
ضمانت‌نامه حسن انجام كار معمولاً از سوي خريداري كه در خارج از كشور فروشنده اقامت دارد و معاملات سنگين انجام مي‌دهد، به عنوان تضميني كه صادر كننده به طوركامل به تعهد خود عمل كند، صادر مي‌شود. كوتاهي صادركننده از انجام شرايط قرارداد مي‌تواند موجب ادعاي خسارت خريدار خارجي شود. خريدار خارجي ممكن است ضمانت نامه حسن اجراي كار از فروشنده مطالبه كند تا در صورت قصور فروشنده يا صادركننده از اجراي قرارداد بانك مكلف به پرداخت مبلغ وجه الضمان، كه مثلاً 10 درصداز ارزش قرارداد است، به وي گردد.
3. ضمانت نامه پيش پرداخت (Advaence paymentb guarantee) :
اين گونه ضمانت نامه را ضمانت نامه بازپرداخت يا ضمانت‌نامه پرداخت حين انجام كار نيز مي‌نامند. در ضمانت‌نامه پيش‌پرداخت چنان‌چه خريدار به فروشنده پيش‌پرداخت بپردازد بانك تضمين مي‌كند كه چنان‌چه فروشنده نسبت به انجام قرارداد و تحويل كالا اقدام نكند مبلغي را كه به عنوان وجه الضمان ضمانت‌نامه پيش‌پرداخت تعيين شده به خريدار بپردازد.
ضمانت‌نامه بانك ممكن است به گونه‌اي باشد كه چنان چه پرداخت‌هايي ضمن كار صورت گرفت مبلغ وجه الضمان افزايش يابد يا، در صورتي كه قسمتي از كار به انجام رسيد، مبلغ مذكور كاهش يابد.
ضمانت‌نامه خاص صادراتي:
به موجب اين ضمانت نامه چنان‌چه صادركننده نتواند در سررسيد وجوه كالاهاي صادراتي خود را از خريدار دريافت كند بايد مراتب را با توجه به مفاد ضمانت‌نامه به صندوق اعلام تا صندوق براساس مهلت و مبلغ مندرج در ضمانت نامه مبادرت به پرداخت خسارت كند. طبيعي است كه، پس از پرداخت خسارت، صندوق به عنوان جانشين حقوقي صادركننده نسبت به دريافت خسارت اقدام خواهد كرد.
ضمانت نامه اعتبار بانكي:
اين ضمانت‌نامه در قبال تسهيلات دريافتي صادركننده به عنوان وثيقه به مؤسسات اعتبار دهنده ارايه مي‌شود. در صورتي كه صادركننده، به هر علتي، نتواند به تعهدات خود در سررسيد مقرر عمل كند خسارت مطابق با مفاد ضمانت‌نامه به اعتبار دهنده پرداخت مي‌شود و متعاقباً با استفاده از وثايق دريافتي نسبت به بازيافت آن اقدام مي‌شود.
الف) ضمانت نامه ريالي:
مدارك مورد نياز و مراحل انجام كار:
1. تكميل فرم تقاضاي استفاده از تسهيلات متضمن اطلاعاتي در خصوص سابقه و زمينه‌ي فعاليت، مبلغ دقيق، مدت ضمانت‌نامه، نام ذي‌نفع و غيره.
2. اساسنامه، شركت نامه، اظهارنامه ثبت شركت‌ها و تمام آگهي‌هاي تغييرات مندرج در روزنامه رسمي كشور، آخرين صورت‌جلسه مجمع عمومي كه به تأييد اداره ثبت شركت‌ها رسيده باشد.
3. اصل و تصوير كارت بازرگاني معتبر و نيز كارت كد اقتصادي شركت.
4. تصويرشناسنامه مديران شركت.
5. اصل و تصوير صورت‌هاي مالي مربوط به 2 سال گذشته شامل: تراز نامه، صورت حساب سود و زيان، صورت جريان وجوه نقد و ضمايم آن‌ها يا آخرين تراز آزمايشي چهار ستوني.
6. گزارش بازرس قانوني و حسابرسي شركت مربوط به 2 سال گذشته.
7. اصل و تصوير موافقت اصولي، جواز تأسيس و پروانه بهره‌برداري (در مورد واحدهاي توليدي).
8. اصل و تصوير آخرين قبوض آب، برق، گاز و تلفن اقامتگاه قانوني شركت و كارخانه (كارگاه).
9. اصل و تصوير قرارداد اجاره نامه رسمي سال جاري يا سند مالكيت مربوط به اقامتگاه قانوني شركت و كارخانه (كارگاه) همراه با درج نشاني دقيق در ظهر تصوير.
10. اعلام مكتوب ميزان تسهيلات دريافتي از سيستم بانكي به تفكيك هر بانك با ذكر مانده بدهي فعلي.
11. واريز نيم در هزار مبلغ تسهيلات درخواستي به حساب بانك به عنوان كارمزد پذيرش و ارايه سند مربوط (كارمزد مذكور در هر صورت نبايد كم‌تر از يك‌صدهزار ريال باشد و غيرقابل استرداد خواهد بود).
12. ارايه پاسخ استعلام به عمل آمده از حوزه مالياتي.
13. گشايش حساب جاري فعال نزد بانك.
ب ) ضمانت نامه ارزي (ضمانت نامه‌هاي صادراتي موضوع صادرات كالا):
مدارك مورد نياز و مراحل انجام كار:
1. مدارك مورد نياز براي اخذ مجوز بانك مركزي جمهوري اسلامي ايران شامل:
الف) تأييد صلاحيت متقاضي در خصوص توانايي اجراي قرارداد يا موضوع مناقصه از وزارت خانه ذي‌ربط.
ب ) تكميل فرم مشخصات ضمانت‌نامه درخواستي در سربرگ شركت با امضا و مهر مجاز شركت (تأييد امضاي نامه ضروري است).
ج ) ارايه تصوير اسناد مناقصه (در مورد ضمانت‌نامه‌هاي شركت در مناقصه) و تصوير قرارداد يا ابلاغيه ارجاع كار، بخش‌هاي مربوط به مشخصات قرارداد و چگونگي پرداخت‌ها، (در مورد ضمانت‌نامه‌هاي حسن انجام كار و پيش پرداخت) در دو نسخه.
د ) ارايه تصوير اساسنامه شركت و آخرين تغييرات در خصوص تركيب اعضاي هيأت مديره، امضاي مجاز و سرمايه شركت در روزنامه رسمي.
هـ) تأييد كميته اعتباري مديريت اعتبارات و سرمايه‌گذاري بانك.
2. پس از اخذ مجوز بانك مركزي جمهوري اسلامي ايران مراحل زير بايد انجام شود:
الف) ميزان وثايق، مطابق با مفاد آيين نامه صدور ضمانت نامه و ظهرنويسي، از طرف بانك‌ها و براساس توان‌مندي شركت و تشخيص بانك مشخص خواهد شد.
ب ) نرخ كارمزد اين بانك براي صدور ضمانت نامه‌هاي صدور كالا، بر مبناي تعرفه مذكور، بابت ضمانت‌نامه‌هاي شركت در مناقصه 75/1 درصد و ساير موارد 25/2 درصد خواهد بود.
ج ) در صورت صدور ضمانت نامه توسط كارگزار، كارمزد كارگزار (معادل ريالي) به عهده متقاضي خواهد بود.
د ) ارايه تعهد نامه از طرف متقاضي مبني بر اين كه چنان‌چه پرداخت وجه ضمانت‌نامه به ذي‌نفع موضوعيت يابد ضمانت خواه مكلف به تأمين وجه ضمانت نامه، به ارز يا معادل ريالي آن براساس نرخ فروش ارز در روز ضبط ضمانت‌نامه، خواهد بود.
توجه: در صورت عدم ارايه به‌هنگام هريك از مدارك و وثايق فوق بانك از ادامه انجام درخواست متقاضي خودداري خواهد نمود و از اين بابت هيچ گونه ادعايي مسموع نخواهد بود.
پرینت