(بازدید : ۱۲۱۷) (بخش : دانستی های حوزه بانکی)

همه ي كساني كه سعي مي كنند اوّل و بيش تر جنبه ي كيفري چك را پي گيري كنند، به دليل رسيدگي سريع آن و گير نداشتن هزينه ي دادرسي است؛ به اين سبب كه اگر بخواهند به صورت حقوقي اقدام كنند بايد طبق مبلغ چك تمبر باطل كنند و تا زمان رسيدگي آن، كه حداقل يك ماه و نيم و حداكثر 3 تا 4 ماه است، صبر كنند.

به همين علت افرادي كه چك برگشتي دارند و مي دانند چك آنها حقوقي است اما طرف مقابل رسيد و يا ادله اي براي اثبات حقوقي بودن چك و رد كيفري ندارند، به پي گيري كيفري آن اقدام مي كنند. حال اگر جنبه ي كيفري چك از بين برود  و يا دعواي كيفري رد شود، دو راه ديگر باقي مي ماند:

1. همان طور كه گفته شده به صورت حقوقي و دادن دادخواست و ابطال كمتر است و راه ديگر، كه شايد كم تر مورد استفاده قرار گيرد، مراجعه به مراجع اجرايي ثبت است كه اين روش تنها با معرفي مال و توقيف آن امكان پذير است؛ يعني بايد مالي منقول و يا غير منقول كه مالِ صاحب چك است و به نام او است به آن مرجع معرفي شود تاتوقيف و با مزايده گذاشتن آن به فروش برسد.

اصطلاحاً موجود در مباحث چك:

1. راه هاي مجرمانه : تهديد، اخاذي ،جعل و غيره.

2. تخلف مدني : عدم پرداخت، بدهي، عدم وفاي به عهد.

3. مراجع قضايي: دادسرا، دادگاه.

4. عهده بانك: در نزد بانك

5. تعقيب كيفري: در مقابل تعقيب مدني است؛ يعني شخص به علت ارتكاب به جرم تحت تعقيب مراجع قضايي قرار گيرد.

6. مسئوليت مدني: در مقابل مسئوليت كيفري قرار مي گيرد كه مي توان به شكل جبران خسارت، انجام تعهد، وفاي به عهد و غيره باشد.

7. بانك محال عليه : بانكي كه چك در وجه آن صادر شده باشد.

8. مشتكي عنه : كسي كه از او شكايت شده باشد.

وظايف بانك (محال عليه ) در قبال چك:

1. بانك ها مكلف اند در روي هر برگ چك نام و نام خانوادگي صاحب حساب را قيد نمايند.

2. در مواريد كه ذي نفع دستور عدم پرداخت وجه چك را مي دهد بانك مكلف است وجه چك را تا تعيين تكليف آن در مرجع رسيدگي يا انصراف دستور دهنده، در حساب مسدودي نگهداري نمايد.

3. براي تشخيص اين كه چه كسي اولين بار براي وصول وجه چك به بانك مراجعه كرده است (دارنده چك كيست؟) بانك ها مكلف اند به محض مراجعه دارنده چك هويت كامل و دقيق او را پشت چك با ذكر تاريخ قيد نمايند.

4. بانك ها مكلف اند تمامي حساب هاي جاري اشخاصي را كه بيش از يك بار چك بي محل صادر كرده و تعقيب آنها منتهي به صدور كيفر خواست شده باشد، بسته و تا 3 سال تمام به نام آنها حساب جاري ديگري باز نكنند. (فهرست اسامي اين اشخاص را بانك مركزي به اطلاع بانك ها مي رساند.)

5. هرگاه در متن چك شرطي براي پرداخت ذكر شده باشد، بانك به آن شرط ترتيب اثر نخواهد داد.

مدت ارايه چك به بانك:

مدت ارايه چك به بانك محال عليه و مسئوليت ظهرنويسان:

با توجه به اين كه در قانون صدور چك  و هم چنين قانون تجارت، محدويتي براي مدت ارايه چك و مطالبه ي وجه آن از بانك محال عليه پيش بيني نشده و مواد 318 و 319 قانون تجارت نيز مرور زمان مربوط به دعاوي چك را عنوان نموده كه ارتباطي به عمل بانك در مورد پرداخت وجه چك ندارد، عليهذا ذينفع چك مي تواند طبق مصوبه كميسيون حقوقي بانك ها در سال 1363 تا ده سال براي وصول وجه چك به بانك مراجعه كند. اما مدت مسئوليت مدني پشت نويسان چك بر طبق قانون تجارت (مواد 315 و 317) كه در قانون صدور چك (ماده 20) تاييد شده، عبارت است از:

الف )  اگر صدور چك و تاديه وجه آن در يك شهر باشد 15 روز.

ب )  اگر صدور چك و تاديه وجه آن در دو شهر يك كشور باشد 45 روز.

ج ) اگر صدور چك وتاديه وجه آن در دو كشور باشد 4 ماه تمام.

چگونگي اقامه دعوي در مورد چك :

پس از ذكر موارد فوق در اين جا لازم است چگونگي اقامه دعوي در مورد چك را بررسي كنيم.

اعتراض عدم تأديه :

اعتراض عدم تأديه نخستين و مهم ترين كاري است كه دارنده ي چك بايد انجام دهد و مقصود از آن اعتراضي است كه بر اثر امتناع از پرداخت وجه چك از طرف محال عليه (بانك ) به توسط دارنده چك به عمل مي آيد (در واقع همان برگشت زدن به چك مي باشد.) طبق رأي وحدت رويه شماره 536 مورخ 10/7/1369 «گواهي بانك محال عليه داير بر عدم تاديه وجه چك كه در مدت 15 روز به بانك مراجعه شده باشد، به منزله واخواست (اعتراض عدم تأديه)مي باشد.»

در رابطه با اين رويه بايد دانست كه:

اولاً : رويه مذكور تنها در مواردي قابل اعمال است كه محال عليه «بانك» باشد. بنابراين در مورادي كه محال عليه «بانك» نيست، اعتراض تابع قانون تجارت (مواد 314 و 280) بود و مدت آن 10 روز از تاريخ چك مي باشد.

ثانياً: در موردي كه محال عليه بانك باشد، رأي وحدت به رويه مذكور موجب افزايش مدت اعتراض از 10 روز به 15 روز شده است.

در يك جمع بندي و نتيجه گيري بايد گفت با توجه به اين كه چك بلامحل در شرايط ويژه اي باعث تعقيب كيفري صادر كننده خواهد شد، ليكن چنان چه چك واجد شرايط تعقيب كيفري صادر كننده آن نباشد اين حق براي دارنده ي چك محفوظ است تا به منظور مطالبه ي مبلغ چك با رعايت مقررات قانون آيين دادرسي مدني اقدام به تنظيم و تقديم دادخواست عليه صادر كننده چك و ظهرنويسان آن به دادگاه عمومي محل وقوع جرم بنمايد.

مدارك لازم براي تهيه و تنظيم دادخواست حقوقي يك بلامحل:

1. تهيه تصوير مصدق (تصديق كننده) چك بلامحل از روي چك و پشت آن در 2 نسخه.

2. تهيه تصوير مصدق گواهي نامه عدم پرداخت چك بلامحل توسط بانك در 2 نسخه.

3. خريد 2 نسخه برگ دادخواست به دادگاه نخستين، تكميل و امضاي آن.

4. الصاق تمبر قانوني به ازاي مبلغ خواسته توسط شعبه بانك مستقردر مرجع قضايي وسپس تحويل دادخواست و ضمايم آن به شرح موارد فوق به دفتر ثبت دادخواست هاي مرجع قضايي و اخذ رسيد آن.

نحوه ي تنظيم برگ دادخواست به دادگاه نخستين در مورد مطالبه ي وجه چك :

چنان چه دارنده چك بلامحل، چك را از صادر كننده ي چك دريافت نموده باشد و قصد طرح شكايت حقوقي داشته باشد، خوانده چنين دعوايي فقط صادر كننده چك بلامحل مي باشد، اما اگر دارنده چك بلامحل، چك را از ظهرنويسان تحويل گرفته باشد مي تواند دعوي خود را هم عليه صادر كننده و هم عليه ظهرنويس و يا عليه هر دوي آنان در دادگاه محل وقوع جرم اقامه كند.

شايان ذكر است كه در عمل طرح دعواي حقوقي عليه صادر كننده چك پرداخت نشدني به علت طولاني بودن جريان دادرسي زياد مورد توجه نيست و دارندگان چك هاي بلامحل تمايل چنداني به استفاده از طريقه ي حقوقي براي وصول وجه چك خود ندارند؛ مگر اين كه بنا به جهاتي استفاده از طريقه ي كيفري و يا مراجعه به اجراي ثبت براي وصول وجه چك براي آنان مقدور نباشد.

فوايد اعتراض عدم تاديه در مورد چك چيست؟

اولاً : در صورت اعتراض در موعد مقرر قانوني (مواد 314 و 280 تجارت، راي وحدت رويه شماره 536 مورخ 1/7/1369، دارنده چك مي تواند بدون توزيع خسارات احتمالي در صندوق دولت اقدام به تامين (توقيف ) اموال مدعي عليه كند. در ضمن، مطابق نظريه شماره 4856/7 مورخ 22/10/58، اداره حقوقي قوه قضاييه چنان چه محال عليه بانك باشد نيازي به توديع خسارات احتمالي  از طرف دارنده چك نيست و درخواست تامين محدود به مدت نمي باشد.

ثانياً : با اقدام به اعتراض است كه طرح دعوي عليه برخي از مسئولين پرداخت چك فراهم مي شود (مواد 314 ، 286 و 287 قانون تجارت .)

ثالثاً : دارنده چك مي تواند در خواست صدور حكم به پرداخت خسارت تاخير تاديه را از تاريخ اعتراض بنمايد و در غير اين صورت پرداخت خسارت مذكور از تاريخ تقديم دادخواست محاسبه خواهد شد.

دارنده چك در چه مواعدي مي بايست به محال عليه مراجعه كرده و چك را مورد مطالبه قرار دهد؟

مواعدي كه دارنده چك مي بايست در آن مواعد به محال عليه مراجعه و وجه چك را مورد مطالبه قرار دهد، مشتبه به اين كه محل صدور و وصول چك در كجا قرار داشته باشد به تفاوت 15 روز، 45 روز و 4 ماه مي باشد.